Antalya K�pr�l� Kanyon Canyoneering

Canyoning olarak da adland�r�lan ancak do�rusu A.B.D.�de Canyoneering olarak bilinen �e�itli �zel teknikler ve malzemeler kullan�larak, zorlu y�r�y��, atlama, t�rmanma, y�zme gibi bir�ok bran� ve beceri yard�m�yla �e�itli ama�lar i�in yap�lan kanyonculuk ya da kanyon ge�i� faaliyetidir. Tek ba��n�za da yap�labilmesine ra�men bar�nd�rd�� do�al zorluk ve tehlikeler sebebi ile �ekip faaliyeti� olarak yap�lmas� tercih edilir. Genellikle yerle�imden olduk�a uzak, zor ve engebeli ortamlarda yap�ld��ndan yol ve y�n bulma yetilerinin yan�nda zor ko�ullarda hayat� idame becerileri ile birlikte �st d�zey psikolojik yeterlilik ve haz�rl�k gerektirir.

Bir�ok kanyon i�erisinde, y�ksek debili su ak�� ve �elaleler, y�ksek ve sarp kaya duvarlar�, dar ve klostrofobik bo�azlar bulundurur. Saatler s�ren bir zaman dilimi i�inde tamamlanabilen ge�i�lerin yan� s�ra, s�resi g�nlerle ifade edilebilen kampl� kanyon ge�i�leri yap�labilmektedir. En yak�n bran� olarak da�c�l�k g�z�kmekle birlikte, tek ba��na da�c�l�k bilgi ve deneyiminin fazla bir �ey ifade etmedi�i bir bran� olarak Canyoneering, �zel disiplin ve donan�m gerektirdi�i gibi, do�a �artlar�n�n anl�k de�i�ikliklerine olan y�ksek duyarl�l�� sebebi ile de farkl� beceri ve deneyimler de gerektirir. Bir�ok spor bran�� en fazla birka� saatte son bulurken baz� kanyon ge�i�lerinin haftalar ile ifade edilebilecek uzunlukta s�reler ile yap�labiliyor olmas� ve yaratt�� zor ko�ullar�n uzun s�reler devam etmesinin insan psikolojisindeki y�prat�c� etkisi ile birlikte, bran��n do�as�nda bulunan s�rekli belirsizlik durumu da ayr� bir m�cadele sahas� yaratmaktad�r.

18.-19. Y�zy�lda Avrupal� ( �ngiliz ve Frans�zlar ba�ta olmak �zere ) maddi durumu iyi olan ki�ilerin bo� zamanlar�n� de�erlendirme ve rutinlerini yeni maceralarla s�sleme aray�� neticesinde bir spor say�lmaya ba�layan da�c�l�k, 1931 y�l�nda Uluslararas� Da�c�l�k Federasyonlar� Birli�i ( UIAA - Union Internationale des Associations d\'Alpinisme )'nin kurulmas�n� takiben de uluslararas� bir spor dal� h�viyeti kazanm��t�r. Belirli teknik ve emniyet �nlemlerinin h�zla geli�mesine paralel kendine �zg� disiplini ve ilkeleri olan yayg�n bir spor dal� olan da�c�l�k, g�n�m�zde halen en yayg�n spor bran�lar�ndan biri olmas�na ra�men, bu spora eklenebilecek yeniliklerin azalmas� ve yeni neslin yeni do�a sporlar�na daha fazla ilgi duymas� nedeniyle yava� yava� pop�laritesini kaybetmeye ba�lam��t�r. Ancak ula��lmaz g�r�len da�lar�n, da�c�l�k sporu ile yayg�nla�an ke�ifleri ve yine bu sayede sakl� g�zelliklerin bir bir ke�fedilmesi �zellikle Canyoneering sporunun ba�lang�c�nda ve yayg�nla�mas�nda mihenk ta�� olmu�tur.

Her ne kadar kullan�lan malzemeler benzerlik g�sterse de zamanla Canyoneering, asl�nda farkl� bran� ve disiplinleri de i�inde e� zamanl� olarak bar�nd�rmas� ve gerek icra s�resi ve gerekse zorluk yelpazesindeki geni�lik sebebi ile �zel teknik ve beceri gerektiren bamba�ka bir bran� h�viyetine kavu�mu�tur.

Kanyonlar genel izah ile gen� vadilerdir. Burada ifade edilen gen� olma durumu, hen�z geli�imlerinin tam olarak tamamlanmam�� olmas�ndan kaynakl�d�r. Tektonik hareketlerden kaynakl� var olmu� bir kanyon formu, olu�umunu takiben ba�ta gece g�nd�z s�cakl�k fark�n�n yaratt�� s�nma ve so�uman�n b�lgesel kaya �zelliklerine de ba�l� olarak bu kaya k�tlelerinde yaratt�� genle�me ve b�z�lme iste�i sonucu ba�ta minimal �atlamalara sebep olur.

Bazen sadece bu �atlaklar�n b�y�mesi ve �atlayan k�s�mlar�n s�rekli maruz kald�� yer �ekim etkisine yenik d��mesi sonucu kanyon taban�na do�ru ��kmeler veya kopmalar olur. Bazen son derece s�n�rl� olan bu kopu� hareketi bazen de bir kopman�n takip eden b�lgelerdeki a��n�m� da tetiklemesi ile inan�lmaz boyutlara ula��r. ��te bu teorik olarak her zaman bilinse dahi zamanlama olarak �ng�r�lemeyen durum, hangi evrede olursa olsun t�m kanyon ge�i� faaliyetleri i�in belki de en b�y�k risktir. Buna bir de �evrede ve �zellikle kanyon duvarlar� ve �zerindeki b�lgelerde yeti�en a�a� k�klerinin bu �atlaklara girerek b�y�tmesi ve ayn� zamanda ya��lara ba�l� olarak bu �atlaklar�n boyutlar�na g�re su ve hava ak�m�na kanal olu�turmas� ile ilave olan a��n�m eklenince s�kl�kla olu�an ta�, kaya veya kaya blo�u d��mesi vakalar� olu�maktad�r.

Unutulmamal�d�r ki vah�i ya�ama ev sahipli�i yapan kanyon b�lgelerinde bazen kanyon taban�ndan y�zlerce metre yukar�da normal ya�ant�s�n� s�rd�ren bir yaban hayvan� dahi d��rebilece�i ta� veya kayalar ile kanyon co�rafyas�n� bir anda de�i�tirebilir. Bu el de�memi� bir kanyonda s�n�rl� miktarda bir sorun te�kil etse de i�inden ge�i� yap�ld�� esnada da olabilece�inden dolay� kesinlikle �l�mc�l bir risktir. Buradaki riskin b�y�kl�� d��en kaya blo�unun b�y�kl��nden de ba��ms�zd�r. ��nk� d�� mesafesinin y�zlerce metre olabildi�i d��n�l�rse sadece birka� milim �ap�nda �nemsiz gibi g�r�len bir ta� par�as� dahi isabet etmesi durumunda �l�mc�l olabilmektedir.

Kanyon ge�i�leri i�in bir di�er y�ksek risk fakt�r� sudur. Temel ihtiya� maddemiz olan su; h�z�na ve �s�s�na ba�l� olarak �ok farkl� �e�itlerde riskler yarat�r. A��k dere yata��nda yava��a ve tehlikesiz oldu�u d��n�len su ak�m�, daralan kanyon duvarlar� aras�nda y�kselti fark�na da ba�l� olarak inan�lmaz h�z ve g�ce eri�ir. T�m kanyon yap�s� i�erisinde yaratt�� kayganl�k zaten ba�l� ba��na bir risk olmas�n�n yan�nda �zellikle dar alanlarda ve y�kseklik fark� olan b�lgelerde ge�i� emniyetini b�y�k �l��de etkiler. Bu sebeple e�er alternatif ge�i� imkan� bulunuyorsa bu tip suyun h�zl� ve g��l� oldu�u g�r�len b�lgelerden kesinlikle uzak durulmal�d�r.

Suyun yaratt�� say�s�z risk fakt�r�nden bir di�eri de, saklad�� do�al tuzaklard�r. D��ar�dan bakan bir g�z i�in su ak�m� sadece y�zey ak�nt�s� ile ifade edilir. Ancak su esnek yap�s� gere�i ge�i� imkan� buldu�u her noktadan farkl� h�z ve g��te akar. Ak�m yolu �zerindeki bu farkl� h�z ve g�� at��malar� ise farkl� ak��kan dinamikleri olu�mas�na sebebiyet verir. Birbirine �ok yak�n iki noktada su; birinde g��l� bir �ekim yarat�rken di�erinde inan�lmaz bir iti� g�c� yarat�r ki bu da �o�u zaman ge�i� yapan ki�ilerin �nceden alg�layamayaca�� kadar keskin de�i�imlerle tehlikeye d��melerine sebep olur. Ayn� zamanda yarat�lan k�p�klenme ve su buhar� zaten g�r��e imkan vermeyece�inden ak�m�n etkisinde ve kontrols�z hareket edildi�i durumlarda ki�ilerin bir anda bu do�al tuzaklarla kar�� kar��ya kalmas�na sebebiyet verir. Bu do�al tuzaklar her zaman suyun kendisi ve olu�umlar� da de�ildir �stelik.

�zellikle k�� aylar�nda erimi� kar sular�n�n derelerin debilerini ciddi oranda artt�rmas� ile kanyon i�ine ait olmayan ancak suyun ba�ka b�lgelerden ta��d�� yabanc� cisimler de s�k��p kald�klar� b�lgelerde suyun g�r�� engellemesi ile tuzaklar olu�turur. Kamyon lasti�i, piknik t�p� ve hatta buzdolab� gibi asla kanyon i�inde kar��la��laca�� d��n�lemeyen cisimlerin bu yolla kanyona girmeleri asl�nda s�k kar��la��l�r bir durumdur. Bununla beraber tuzak olu�umlar�na sadece yabanc� cisimler de sebep olmaz. D��p, ak�m g�c� ile kayalar�n aras�na saplanm�� a�a� dallar� ve d��erken �arpma etkisi ile sivrilmi� kayalar bir�ok zaman ge�i� yapanlar i�in sanki �zellikle yap�lm�� ve ge�i� yapana saplanmay� bekleyen m�zraklar gibidir. A�a� dallar� ise suya yatay bir konum edinmi� dahi olsalar, alt ve �st b�lgelerinden ayr� h�zlarda ak�m olu�mas� halinde, suyun ak�m� ile hareket eden bir ki�inin kontrol�n�n kaybolmas�na sebebiyet verebilir.

Suyun yaratt�� bir di�er ve �nemli risk de sel riskidir. Ge�i� an�nda kar��la�may� isteyece�imiz son �ey hi� ��phesiz ki hesaplar�m�z�n �ok �zerinde ve ani olu�an debi art��d�r. Ger�ekte bu her an kar��la��labilecek bir durumdur. Bunun sebebi; �zellikle b�y�k kanyonlar� besleyen akarsular�n �ok geni� bir co�rafyada etkin olmalar�d�r. Kanyon b�lgesi ile akarsuyun kayna�� aras�nda bulunan herhangi bir b�lgede olu�abilecek ani ve y�ksek ya�� bu akarsu yata�� boyunca ta��naca�� ve kanyon i�i gibi dar b�lgelere girdi�inde ise g�c�n� ve h�z�n� artt�raca��ndan dolay� tehlike katlanarak �o�al�r. G�n�m�zde bilgiye ula��m�n kolayl�� ile, ge�i� �ncesi planlama ve haz�rl�k safhas�nda bu risk fakt�r� detayl� olarak inceleme ve ara�t�rma ile minimalize edilebilmektedir.

Hipotermi ( v�cut �s� d��m� ) de kanyon ge�i�lerinde kar��la��labilecek �nemli risklerdendir. �zellikle uzun ve zor kanyonlarda bulunan uzun su kanallar�, ge�i� yapan ki�inin su ile temas s�resini b�y�k oranda artt�r�r. Yap�lar� gere�i g�ne� ��ndan da fazla yararlan�lamayan kanyon i�inde v�cut �s�s�nda d��, miktar�na ba�l� olarak �nemli riskler yaratabilir. Bu risk fakt�r� ise kullan�labilecek suya �zel giysiler ve riske uygun g�da al�m� ile ilk yard�m donan�m� ve bilgisi ile �o�u zaman ��z�lebilmektedir.

Suyun do�as� gere�i ak�m� esnas�nda yaratt�� sese ba�l� duyum ve haberle�me sorunu ile bu soruna ba�l� riskler de �nemli su kaynakl� risklerdendir. Uzun s�re alan ge�i� etkinliklerinde kula��n ve beynin su sesine al��mas� ve di�er sesleri �rten yap�s� ile ekip �yeleri aras�nda ba� g�steren haberle�me zafiyeti ve daha k�t�s� yanl�� duyum sonucu verilecek yanl�� tepkiler her an kar��la��labilecek riskler olu�turur.

Kanyon ge�i�lerinde bu say�lan riskler kadar ve belki daha da fazlas�n� ise kaynak olarak insan�n bizzat kendisi yarat�r. Yetersiz bilgi ve deneyim, fiziki ve mental zafiyet ile olu�abilecek yanl�� karar verme durumu, yeteri kadar �nem verilmeyen �n haz�rl�k ve ara�t�rma, kanyon ge�i�leri i�in en b�y�k riskleri yarat�r. Unutulmamal�d�r ki kanyonlar mevcut durumlar� ile y�r�y�� parkurlar� de�ildirler. Ve tabi ki asla da merak ve heyecan duygusunun tatmin alanlar� olamazlar. Kanyon ge�i�leri; y�ksek bilgi ve deneyim gerektiren, uzun ve zahmetli �n �al��ma ve haz�rl�k ile ayn� zamanda bedensel ve ruhsal yap�n�n zorluklar� a�ma kararl�l��nda, yeterlili�inde ve en �nemlisi s�reklili�inde olmas�n� gerektiren bir ekip faaliyetidir. Ve her ekip faaliyetinde oldu�u gibi kat� kurallar� ve disiplinleri bulunmaktad�r. Bu sebeple bir kanyon ge�i�i ancak t�m ekip �yelerinin kusursuz uyumu ve g�� birlikteli�ini etkin �ekilde kullanabilmeleri ile sorunsuz olarak tamamlanabilir.

S�n�fland�rma ve Zorluk Dereceleri

�S�n�f 1 : Geni� vadi g�r�nt�s�ndeki formlard�r. ��inden aktif su ge�i�i olsun veya olmas�n taban seviyesinden ve boydan boya ge�i�in her hangi bir teknik malzemeye ihtiya� g�stermeden her zaman m�mk�n oldu�u, genel olarak olduk�a geni� olmakla beraber uzun veya k�sa vadi formlar�d�r.

�S�n�f 2 : Su ge�i�inin herhangi bir �zel donan�m gerektirmedi�i k�sa, az say�da ( 4 m. den az ) ini�leri olan, duvar y�ksekli�i acil durum ��k��na b�y�k oranda olanak veren, detayl� teknik malzeme gerektirmeyen genel olarak g�receli derin dere formlar�d�r.

�S�n�f 3 : Aktif su ak�m� olmay�p ancak mevsimsel ya��lardan etkilenen, 4 m �zeri ini� olsa da ( 7 m yi ge�meyen ) detayl� teknik malzeme gerektirmeyen ve genel olarak 750 m. ge�meyen k�sa ge�it formlar�d�r.

�S�n�f 4 : Aktif su ak�m� olmay�p ancak mevsimsel ya��lardan etkilenen 7 m. � 18 m. aras� de�i�ken say�da, teknik malzeme ve bilgi gerektiren ini� bar�nd�ran, genellikle 1 km ve �zeri uzunlukta yar�k formlar�d�r. �nc� ve toplay�c� �zellikli �ift rehbersiz ge�i� yap�lmaz. �S�n�f 4+ : Class 4 kanyonlardan fark� 18 m. �zeri d��lerdir. Kuru kanyon formunun �st d�zey zorluk kademesini temsil eder.

�S�n�f 5 : �ok d��k debili su ak�m� mevcuttur. Mevsimsellik etkisi ile bazen ak�m�n iyice d��mesi ile sadece g�let olu�umlar� bar�nd�r�r. ��inde yer alan bu g�let olu�umlar� veya �ok d��k miktarl� su ak�m� i�in su ama�l� giysi kullanmak tercihe ba�l�d�r. 4m �zerinde d�� bar�nd�rmayan, 4 m. �zeri olsa da ( 7 m. den az) alternatifli ge�i�ler ile detayl� teknik malzeme ihtiyac� olmaks�z�n ge�i�i m�mk�n olan k�sa kanyon formlar�d�r.

�S�n�f 5+ : Class 5 kanyonlardan fark� teknik malzeme gerektiren 7 m. �zeri d��lerdir. Kanyon duvarlar� �o�u zaman ��k��a m�saade etmez yap�dad�r. Bu seviye ve �zeri ilave lojistik ihtiya� gerektirir. Rehbersiz ge�i� yap�lmaz.

�S�n�f 6 : Su ak��n�n azalsa da hi� durmad�� kanyonlard�r. Bu tip kanyonlarda suyun getirdi�i ekstra riskler a��a ��kar. ( girdap, sifon, �elale ve �avlan olu�umlar�, sel riski vs. ) B�lgeye ve ya��a ba�l� olarak suyun bulan�k ve �amurlu olmas� da ilave riskler getirebilir. Bu tip kanyonlarda su giysileri zorunluluktur. �� yap�s�nda s�k s�k de�i�iklik olabilece�i ihtimali vard�r. 7-18 m. aras� az veya �ok say�da su d�� bar�nd�r�r. Teknik malzeme zorunludur. �nc� ve art�� olarak �ift rehber zorunludur.

�S�n�f 6+ : Class 6 kanyonlardan fark� 18 metre �zeri bir ve daha fazla d�� olu�umudur. Bu d��ler ilave riskler ve teknik donan�m gerektirebilir. �nc� ve art�� olarak �ift rehber zorunludur.

�S�n�f 7 : Bu tip kanyonlar genel olarak uzun ( 7 km. �zeri) i�inde derin su kanallar� bar�nd�ran, su seviyesine ba�l� olarak de�i�kenlik g�steren yap�da , �ok say�da 18 metreye varan d�� bar�nd�ran mutlak suretle su giysisi gerektiren ve hipotermi riski olan kanyonlard�r.Bu durumlar ilave techizat ihtiyac� gerektirir. Uzun s�re gerektiren ge�i�lerdir. B�y�k kanyon olarak s�n�fland�r�labilirler. Buna g�re yap�lanma ve planlama olmal�d�r. Acil ��k��n kanyon duvarlar�ndan olma ihtimali neredeyse s�f�rd�r. �nc� ve art�� olarak �ift rehber zorunludur.

�S�n�f 7+ : Class 7 kanyonlardan fark� 18 metre �zeri bir ve daha fazla d��t�r. �nc� ve art�� olarak �ift rehber zorunludur.

�S�n�f 8 : Kanyon e�iminin uzunluktan ba��ms�z olarak 0,3 ve �zeri oldu�u ve y�ksek su debili ( her mevsim ) kanyonlard�r. Girilmemelidir.

�S�n�f 8+ : Prensip olarak hen�z hi� ge�i� yap�lmam�� veya i�ine dair hi�bir bilgi veya ciddi veri bulunmayan ke�fedilmemi� kanyonlard�r. Hen�z s�n�fland�rma yap�lmam�� oldu�unu ifade eder. ��i bilinmedi�inden sebep azami tedbir ve geni� yelpazede teknik donan�m gerektirir.

Bu Aktivite di�er aylarda kanyondaki su debisinin y�ksek olmas� nedeniyle sadece Temmuz, A�ustos, Eyl�l, Ekim (Hava �artlar�n�n uygun olmas� da dikkate al�n�r) aylar� boyunca yap�l�r.

G�k�esu tesisleri kamp alan�nda sabah kahvalt�s�ndan sonra kanyoneering i�in sigorta formlar� doldurulur. Kanyoneering i�in gerekli malzemeler al�n�p ve giyildikten sonra parkurumuz olan kanyon giri�ine hareket edilir.(e�ek k�pr�s�). Burada misafirlere profesyonel rehberler taraf�ndan bilgi verilir ve kanyona giri� yap�l�r. Tur kanyonun i�erisinde y�r�yerek, y�zerek, atlayarak gerekse k�sa ipli ini�ler ile devam eder. Misafirlerimiz, Canyoneering de unutamayaca�� anlar ya�ayacak ve tecr�beler edineceklerdir. ��le yeme�i kanyon i�erisinde piknik olarak verilir.

��le yeme�i: G�zleme, ayran. meyve suyu, �ay, mevsimlik meyve gibi �e�itlerden olu�maktad�r. Tur at�lgan kanyonunda son bulur. Burada bekleyen ara�lara binilerek G�kcesu tesisleri kamp alan�na d�n�� yap�l�r.